62640157
شایعاتی که پیرامون پدیده "ابردزدی" در سال‌های اخیر و با تشدید خشکسالی در کشور مطرح شده است، از اساس فاقد پایه علمی بوده و از نظر فیزیکی و عملیاتی امکان‌پذیر نیست. یک کارشناس ارشد هواشناسی با تاکید بر این موضوع، جابه‌جایی سامانه‌های عظیم جوی را نیازمند انرژی‌ای در مقیاس چند انفجار هسته‌ای دانست که تحقق آن از توان بشری خارج است.
علی‌اکبر سبزی‌پرور، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا، در گفت‌وگو با رسانه‌ها ضمن رد هرگونه ادعای ابردزدی یا سرقت ابرها، اظهار داشت که این ادعاها هیچ پایه علمی معتبری ندارند. وی تصریح کرد که سامانه‌های جوی نظیر پرفشار جنب‌حاره‌ای که وسعتی در مقیاس قاره‌ای دارند، به قدری عظیم هستند که برای جابه‌جایی آن‌ها به انرژی‌ای معادل چندین انفجار هسته‌ای نیاز است؛ مقداری که نه تنها از نظر فنی غیرممکن است، بلکه هیچ کشوری چنین توانی برای دستکاری گسترده اقلیم ندارد.
چرا ابردزدی از منظر علمی ناممکن است؟
این پدیده که در شبکه‌های اجتماعی و برخی گزارش‌ها به صورت گسترده مطرح می‌شود، خلاف اصول فیزیک اتمسفر است. ابرها پدیده‌هایی با ابعاد بسیار وسیع و جرمی غیرقابل تصور هستند. استاد هواشناسی دانشگاه بوعلی‌سینا توضیح داد که ابرهای باران‌زا که عمدتاً از غرب وارد ایران می‌شوند، بخش جدایی‌ناپذیری از یک چرخه اقلیمی بزرگ‌تر هستند و نمی‌توان آن‌ها را به سادگی "سرقت" یا "منتقل" کرد. وی با مثالی روشن، به مشکلات خشکسالی در بخش‌های شمالی کشورهایی مانند ترکیه اشاره کرد و افزود: "اگر کشوری توانایی چنین کاری را داشت، ابتدا برای رفع مشکلات خود از آن بهره می‌برد، نه اینکه اقدام به ابردزدی از کشورهای همسایه کند." این واقعیت نشان می‌دهد که دستکاری ابرها در مقیاس کشوری یا منطقه‌ای عملاً محال است.
بارورسازی ابرها: راهکاری محدود و محلی برای افزایش بارش
بر خلاف افسانه ابردزدی، بارورسازی ابرها یک روش علمی شناخته شده است، اما با محدودیت‌های فراوان همراه است و نباید با ابردزدی اشتباه گرفته شود. این فرآیند تنها در مقیاس‌های بسیار کوچک و در شرایط جوی کاملاً خاصی امکان‌پذیر است.
روش کار: در عملیات بارورسازی، مواد خاصی مانند کریستال یدید نقره، یخ خشک (دی‌اکسید کربن جامد)، نیتروژن مایع، یا نمک و اوره (برای ابرهای گرم) توسط هواپیما یا پهپاد در ارتفاع مناسب درون ابر پاشیده می‌شوند. هدف از این کار، ایجاد هسته‌های میعان یا تبلور است تا بخار آب پیرامون آن‌ها جمع شده و به ذرات بزرگ‌تر باران یا برف تبدیل شوند.
محدودیت‌ها و چالش‌ها:
میزان موفقیت این عملیات حتی در پیشرفته‌ترین کشورها نیز بالا نیست و گزارش‌ها از نرخ موفقیتی حدود ۱۵ درصد در شرایط مساعد حکایت دارند.
جو ایران به طور کلی رطوبت بالایی ندارد و بارورسازی ابرها تنها در ماه‌های سرد سال و با ورود ابرهای مدیترانه‌ای رطوبتی، می‌تواند تا حدودی موثر باشد.
هزینه‌های این روش بالاست و از نظر اقتصادی نیز در بسیاری موارد مقرون‌به‌صرفه نیست، به طوری که حتی آمریکا پس از ۸۰ سال فعالیت در این زمینه، بازدهی آن را پایین ارزیابی کرده است.
بارورسازی ابرها در کشورهای مجاور، به دلیل ماهیت محلی و محدود خود، نمی‌تواند تاثیر چشمگیری بر سهم بارش ایران یا رطوبت مدیترانه داشته باشد.
وضعیت اقلیمی ایران و تداوم خشکسالی: فراتر از دستکاری ابرها
دکتر سبزی‌پرور با اشاره به تداوم خشکسالی در کشور، سامانه پرفشار جنب‌حاره‌ای را عامل اصلی عدم شکل‌گیری ابر و بارش در تابستان و پاییز در بخش وسیعی از خاورمیانه، از جمله ایران دانست. این سامانه که معمولا با آغاز سرما در پاییز جابه‌جا می‌شد، امسال دیرتر از حد معمول کنار رفته و همین امر مسیر نفوذ رطوبت مدیترانه‌ای را مسدود کرده است. به عنوان مثال، در همدان برای نخستین بار در پنجاه سال اخیر، از تیرماه تا آبان، حتی یک میلی‌متر بارش نیز ثبت نشده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که بارش‌های قابل ملاحظه احتمالا از نیمه دوم آذر آغاز خواهد شد، اما چشم‌انداز کلی بارش‌ها چندان امیدوارکننده نیست. این وضعیت پیچیده اقلیمی، نیاز به راهکارهای جامع‌تر از دستکاری‌های موردی دارد.
مدیریت آب و آگاهی عمومی؛ جایگزین شایعات ابردزدی
در شرایط کم‌بارشی و خشکسالی فعلی، انتشار و بازنشر شایعاتی نظیر ابردزدی نه تنها مبنای علمی ندارد، بلکه می‌تواند بر نگرش و رفتارهای عمومی تاثیر منفی بگذارد. راهکار اصلی برای مقابله با بحران آب و کاهش بارندگی، آموزش و مدیریت صحیح مصرف آب است. آگاه‌سازی مردم، به ویژه از دوران کودکی، درباره ارزش منابع آبی و لزوم صرفه‌جویی در یک اقلیم خشک و نیمه‌خشک مانند ایران، از هرگونه ادعای بی‌اساس علمی موثرتر خواهد بود. رسانه‌ها و منابع معتبر علمی وظیفه دارند تا با اطلاع‌رسانی صحیح و ترویج درک واقعی از پدیده‌های طبیعی، به افزایش آگاهی عمومی کمک کنند تا جامعه به جای تمرکز بر افسانه‌ها، راهکارهای عملی و پایدار را دنبال کند.
مطالب مرتبط
- تغییر ساعت فعالیت مدارس خوزستان در روزهای آلوده برای جلوگیری از افت تحصیلی
- قیمت جهانی مواد غذایی برای دومین ماه متوالی کاهش یافت
- ورزشکاران زنجانی با کسب مدال‌های رنگارنگ در مسابقات پارادوومیدانی قهرمانی کشور درخشیدند
- مارگارت اتوود: نویسنده‌ای که مرزهای پیشگویی را درمی‌نوردد؛ از «سرگذشت ندیمه» تا دغدغه‌های جهان امروز
About the Author
