تهران – با فرارسیدن فصل ثبت‌نام مدارس، بار دیگر پرده از واقعیت تلخ دریافت اجباری شهریه در مدارس دولتی و هیئت امنایی برداشته می‌شود. علیرغم تصریح قانون مبنی بر رایگان بودن تحصیل، والدین با چالش‌های بزرگی روبه‌رو هستند؛ از “تکمیل ظرفیت” و “خارج از محدوده بودن” تا “پیش‌دبستانی شرطی”، همه بهانه‌هایی برای اخذ مبالغی است که گاه به میلیون‌ها تومان می‌رسد.
رویای آموزش رایگان، در چنگال واقعیت تلخ
هر ساله با آغاز فصل ثبت‌نام، خانواده‌ها با امید و اضطراب به مدارس دولتی مراجعه می‌کنند تا فرزندانشان را ثبت‌نام کنند. اما این فرآیند که باید ساده باشد، برای بسیاری به چالشی بزرگ تبدیل می‌شود. به جای استقبال، والدین با جمله‌ای آشنا روبه‌رو می‌شوند: “پول بدهید تا فرزندتان را ثبت‌نام کنیم!”
بسیاری از مدارس، مبلغی را تحت عنوان “کمک به مدرسه” دریافت می‌کنند و این پرداخت، عملاً نه یک انتخاب، بلکه شرطی ناگفته برای ثبت‌نام است. کادر اداری مدارس، در صورت عدم پرداخت، به سادگی اعلام می‌کنند که “ظرفیت تکمیل است” یا “در محدوده جغرافیایی ما نیستید!” این تناقض آشکار میان قانون و عمل، جای بسی تامل دارد؛ چگونه با پرداخت پول، ناگهان ظرفیت باز می‌شود یا از محدوده‌های جغرافیایی “چشم‌پوشی” می‌کنند؟
راهی برای تخلف: نبود شفافیت و نظارت
یوسف بهارلو، مدیر کل آموزش و پرورش استان تهران، اخیراً تاکید کرده است: “دریافت وجه هنگام ثبت‌نام ممنوع است. اگر مدرسه‌ای هنگام ثبت‌نام پول خواست، اولیای دانش‌آموزان گزارش بدهند تا برخورد کنیم.” اما این تأکید مسئولانه که هر ساله تکرار می‌شود، در میدان عمل ضمانت اجرایی ندارد.
متأسفانه، آمار دقیقی از تعداد تخلفات ثبت‌شده، میزان برخورد با مدیران متخلف یا نتایج این اقدامات هرگز منتشر نشده است. این نبود شفافیت، راه را برای ادامه این تخلفات باز گذاشته و آن را به یک چالش جدی و گسترده تبدیل کرده است. اگر برخوردهای قانونی بازدارنده بود، امروز باید تعداد مدارس متخلف به حداقل می‌رسید، نه اینکه گلایه والدین روز به روز بیشتر شود.
داستان‌های دردناک والدین: از “خارج از محدوده” تا “پیش‌دبستانی شرطی”
واقعیت‌های میدانی، ابعاد عجیب‌تری از این معضل را نشان می‌دهد. خانم رامشه، مادری که برای ثبت‌نام فرزندش در مدرسه‌ای مناسب مراجعه کرده بود، با مانعی جدی روبه‌رو شد: “اگر می‌خواهید فرزندتان را ثبت‌نام کنیم، باید ۹ میلیون تومان پرداخت کنید، چون خارج از محدوده هستید!” این در حالی بود که فاصله محل زندگی آنها تنها یک خیابان با مدرسه فاصله داشت.
شرایط در برخی مدارس دولتی تا جایی پیش رفته که پیش‌دبستانی را به شرطی برای ثبت‌نام در سال‌های بعد تبدیل کرده‌اند. خانم سوری مجبور شده ۲۰ میلیون تومان پرداخت کند تا پسرش را به پیش‌دبستانی مدرسه مورد نظر بفرستد. او توضیح داد: “مدرسه گفت که اولویت ثبت‌نام اولی‌ها، با کسانی است که پیش‌دبستانی را در همین مدرسه گذرانده باشند.” این “قوانین من‌درآوردی” هیچ ارتباطی با قوانین رسمی آموزش و پرورش ندارند.
تخلف در مدارس هیئت امنایی: خودسری در اخذ وجه
مدارس هیئت امنایی نیز سهم بزرگی در این چالش دارند. طبق اساسنامه، این مدارس نباید بر اساس محدوده جغرافیایی از ثبت‌نام دانش‌آموزان خودداری کنند، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که برخی از این مدارس نیز این قانون را نادیده گرفته و مبالغی را طلب می‌کنند. خانم مصطفوی تجربه‌ای مشابه داشت: “به من گفتند که اگر در محدوده هستم، ۵ میلیون تومان باید پرداخت کنم، اما اگر خارج از محدوده هستم، ۱۰ میلیون تومان.”
نبود نظارت کافی بر این مدارس، موجب شده اعضای هیئت امنا یا مدیر مدرسه کاملاً خودمختار اقدام به دریافت مبالغ دلبخواهی از خانواده‌ها کنند. بهانه‌هایی مانند “در محدوده نبودن منزل” یا “نمرات و کارنامه ضعیف دانش‌آموز” تنها پوششی برای دریافت اجباری این مبالغ هستند.
ضرورت بازنگری در نظارت و تضمین آموزش رایگان
آنچه امروز والدین با آن روبه‌رو هستند، صرفاً یک تخلف فردی نیست، بلکه نقض آشکار حقی است که باید برای همه کودکان تضمین شود: آموزش رایگان، باکیفیت و استاندارد. مسئولان باید به این پرسش مهم پاسخ دهند که آیا صرفاً تاکید بر ممنوعیت دریافت شهریه کافی است، یا باید راهکارهای مؤثرتری برای توقف این رویه اندیشیده شود؟
ضرورت بازنگری در نحوه نظارت، شفاف‌سازی هزینه‌ها و برخورد قاطعانه با متخلفان، بیش از پیش احساس می‌شود.
