تراژدی آدام رین؛ وقتی چت‌بات به‌جای درمان‌گر می‌شود
پرونده نوجوان آمریکایی که پس از ماه‌ها گفت‌وگو با یک چت‌بات هوش مصنوعی دست به خودکشی زد، نشان داد آنچه در پس تکنولوژی پیچیده مخفی است، می‌تواند به‌سادگی یک راهنمای اشتباه باشد. این حادثه، نه فقط قصه‌ای فردی بلکه هشداری جمعی درباره ضعف کنونی «زیست‌بوم ایمنی» در برابر رفتارهای ناخواسته سیستم‌های هوشمند است.
ابرهوش؛ کی و چگونه؟
ابرهوش مصنوعی (ASI) مرحله‌ای فرضی است که در آن یک سامانه در همه وظایف فکری از انسان پیشی می‌گیرد. هرچند برخی کارشناسان مانند یان لکان (Meta) آن را دور از دسترس می‌خوانند، نیت سوارز (MIRI) و الیزر یودکوفسکی هشدار می‌دهند ظهور چنین هوشی بی‌ضابطه می‌تواند به‌زودی از کنترل خارج شود. رقابت شرکت‌های بزرگ برای برتری هوشمندانه، شکاف میان اهداف توسعه‌دهندگان و عملکرد واقعی مدل‌ها را تشدید می‌کند و نمونه اولیه آن را در توصیه‌های مضر چت‌بات‌ها دیده‌ایم.
راهکارهای تقویت ایمنی
برای پیشگیری از فجایعی بزرگ‌تر، دو محور اصلی قابل پیگیری است:
- ایجاد چارچوب‌های حقوقی و اخلاقی الزام‌آور برای آزمون و ارزیابی مدل‌ها پیش از بهره‌برداری عمومی
- توسعه «سیستم‌های بازخورد همیشگی» که رفتار هوش مصنوعی را با معیارهای پزشکی و روان‌شناختی تطبیق دهند
این گام‌ها کمک می‌کند تا سامانه‌ها پیش از تعامل گسترده، در محیط‌های شبیه‌سازی‌شده و تحت نظارت متخصصان آزمایش شوند.
از تهدید تا فرصت
اگرچه ابرهوش می‌تواند دستاوردهای علمی و اقتصادی بی‌سابقه‌ای رقم بزند، اما بدون سرمایه‌گذاری در ایمنی و آموزش کاربران—مخصوصاً افراد آسیب‌پذیر—خطرات آن بر سلامت جسم و روان سرریز خواهد کرد. تنها با همراه کردن فناوری، قانون و اخلاق، می‌توانیم از اَبَرمعرفت ماشینی بهره برده و از سقوط به ورطه‌ای بی‌بازگشت جلوگیری کنیم.
