تحقیقات جدید نشان می‌دهد که استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی، برخلاف تصور رایج که به کاهش وزن کمک می‌کنند، می‌تواند منجر به افزایش اشتها و در نتیجه پرخوری شود. این یافته‌ها، هشداری جدی برای سلامت عمومی، به ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند زنان، افراد دارای اضافه وزن و کودکان محسوب می‌شود.
مکانیزم عمل شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سردرگمی مغز
یکی از معروف‌ترین جایگزین‌های شکر، “اسپلندا” است که ماده اصلی آن “سوکرالوز” است. مطالعات نشان داده‌اند که سوکرالوز، با ایجاد طعمی شیرین بدون فراهم آوردن کالری‌های مورد انتظار، مغز را دچار سردرگمی می‌کند. محققان مرکز تحقیقات دیابت و چاقی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی بر این باورند که وقتی بدن به دلیل طعم شیرین، انتظار دریافت کالری دارد اما این کالری را دریافت نمی‌کند، این مسئله می‌تواند شیوه واکنش مغز به مواد غذایی را در طول زمان تغییر داده و تمایل به مصرف بیشتر آن‌ها را افزایش دهد. به عبارت دیگر، مغز به دنبال جبران کالری‌های از دست رفته می‌گردد که این امر به افزایش احساس گرسنگی و پرخوری منجر می‌شود.
مقایسه تأثیر سوکرالوز با شکر و آب
دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت نیز با انجام تحقیقاتی بر روی سه نوشیدنی “آب ساده”، “نوشیدنی شیرین‌شده با سوکرالوز” و “نوشیدنی شیرین‌شده با شکر معمولی”، به نتایج قابل توجهی دست یافته است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که نوشیدنی حاوی سوکرالوز، در مقایسه با آب یا نوشیدنی حاوی شکر، فعالیت ناحیه هیپوتالاموس مغز را که مسئول تنظیم اشتها و وزن بدن است، بیشتر افزایش می‌دهد. علاوه بر این، مصرف سوکرالوز، احساس گرسنگی بیشتری را نسبت به نوشیدنی حاوی شکر ساده ایجاد می‌کند. این تأثیر به ویژه در زنان و افراد چاق، که بیشتر از محصولات رژیمی استفاده می‌کنند، شدیدتر مشاهده شده است.
تأثیر بر هورمون‌ها و احساس سیری
آزمایش‌های خون نیز نتایج مهمی را آشکار کرده‌اند. مصرف شکر معمولی منجر به افزایش قند خون و ترشح هورمون‌هایی مانند انسولین و GLP-۱ (پپتید شبه‌گلوکاگون ۱) می‌شود. این هورمون‌ها مسئول ارسال پیام سیری به مغز و اعلام دریافت کالری هستند. اما مصرف سوکرالوز چنین اثری بر این هورمون‌ها ندارد. در نتیجه، بدن نمی‌تواند پیام سیری را به درستی به مغز ارسال کند و این امر بر احساس سیری تأثیر منفی می‌گذارد و فرد را به مصرف بیشتر غذا سوق می‌دهد.
آسیب‌پذیری کودکان و نوجوانان
نکته حائز اهمیت این است که کودکان و نوجوانان در برابر این پدیده آسیب‌پذیرتر هستند. شیوع مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی در میان این گروه سنی بیشتر است و از طرفی، مغز در سنین پایین‌تر حساسیت بالاتری به این تغییرات نشان می‌دهد. این مسئله یک فرصت مهم برای مداخلات زودهنگام و آموزش عمومی در خصوص خطرات احتمالی مصرف بیش از حد این مواد را فراهم می‌آورد.
پیامدهای بهداشتی و توصیه‌های متخصصان
با توجه به این یافته‌ها، متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که افراد در مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی احتیاط کنند. به جای تکیه بر این مواد برای کاهش مصرف شکر، بهتر است بر الگوهای غذایی سالم و طبیعی تمرکز شود. کاهش تدریجی مصرف شکر و جایگزینی آن با میوه‌ها و سبزیجات تازه، می‌تواند راهکار موثرتری برای کنترل وزن و حفظ سلامتی باشد. آگاهی‌بخشی عمومی درباره خطرات احتمالی این شیرین‌کننده‌ها و ارائه راهکارهای جایگزین، می‌تواند به بهبود سلامت جامعه کمک شایانی کند.
