مشهد، ۱۴ تیر ۱۴۰۴ – در آستانه روز قلم (۱۴ تیر)، یک خوشنویس برجسته با تأکید بر جایگاه بی‌بدیل هنر خوشنویسی به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث فرهنگی ایران، از چالش‌های عمیق فرهنگی، اقتصادی و نسلی پیش روی این هنر سخن گفت. هاشم طلائیان در گفت‌وگو با ایسنا، پیوند ناگسستنی خوشنویسی با ادبیات حماسی، دینی و عاشورایی را یادآور شد و به بررسی وضعیت کنونی این هنر اصیل در مواجهه با تحولات جامعه پرداخت.
اقتصاد هنر و چالش‌های خوشنویسان
طلائیان مهم‌ترین چالش پیش روی خوشنویسان معاصر را عبور از بحران‌های فرهنگی، اقتصادی و نسلی دانست. او اشاره کرد که ورود مفهوم “اقتصاد هنر” به فضای هنری کشور، تأثیرات عمیقی بر فعالیت‌های هنری گذاشته است. به گفته وی، هنرمندان، به ویژه در حوزه خوشنویسی، اکنون بیش از گذشته با پرسش‌هایی در خصوص معیشت، جایگاه اجتماعی و تأثیرگذاری آثار خود روبرو هستند.
این خوشنویس به تأثیر پررنگ مؤلفه‌های سیاسی در جامعه ایران اشاره کرد و گفت: “گاهی مسائل سیاسی تا حدی وارد عرصه خصوصی زندگی افراد می‌شود که حتی در فضای خانوادگی نیز گفت‌وگوهای سیاسی جایگاه خود را پیدا می‌کند. در چنین شرایطی، هنر و فرهنگ ممکن است به حاشیه رانده شده و دغدغه‌های معیشتی جایگزین نیازهای فرهنگی شود.”
طلائیان با یادآوری سخن دکتر لاریجانی که “تنها چیزی که دشمنان نتوانستند آن را در ایران شکست دهند، تمدن و فرهنگ غنی این سرزمین است”، بر جایگاه بی‌بدیل فرهنگ در حفظ هویت ملی تأکید کرد. وی تمدن ایران را دارای درونمایه‌ای اسلامی و ایرانی دانست که بر تمامی ارکان اجتماعی، از جمله هنر، تأثیرگذار بوده است.
خوشنویسی در عصر فناوری؛ حفظ جایگاه با رویکرد نوین
در پاسخ به این پرسش که آیا خوشنویسی در عصر فناوری‌های نوین همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است، طلائیان با قاطعیت پاسخ مثبت داد. او اظهار داشت: “خوشنویسی به عنوان یک هنر اصیل، نه تنها اهمیت خود را از دست نداده، بلکه با نگاه هنری و ارزشی که در ذهن مردم جا دارد، همچنان مورد توجه است.” وی تفاوت قائل شدن مردم میان اثر اصیل و غیراصیل را نشان‌دهنده جایگاه مستحکم خوشنویسی در اذهان عمومی دانست.
این هنرمند، خوشنویسی را بخشی جدایی‌ناپذیر از میراث فرهنگی برشمرد و آن را با توانایی استاد فرشچیان در تلفیق ادبیات و دین در قالب نقاشی ایرانی مقایسه کرد. او افزود: “انسان به طور طبیعی به زیبایی گرایش دارد و این زیبایی در قالب خط می‌تواند موجب تأثیر عمیق در مخاطب شود.” طلائیان با ذکر مثال تلاوت زیبای قرآن با صدای عبدالباسط که موجب گرایش بسیاری از غیرمسلمانان به اسلام شد، گفت که خوشنویسی نیز با فرم، ترکیب‌بندی و رقص خط، می‌تواند چنین تأثیری داشته باشد.
وی معتقد است که نسل جوان امروز، با وجود علاقه به موسیقی مدرن، همچنان پذیرای هنر اصیل است. او راه برقراری این ارتباط را آگاهانه دانست و گفت: “اگر با زبان امروزی و ابزارهای نوین، خوشنویسی را برای آنها جذاب کنیم، بی‌شک به آن علاقه‌مند خواهند شد.” وی به استقبال از خطوط جدیدی مانند خطوط هندسی و عرفانی اشاره کرد که توانسته‌اند مخاطب امروز را جذب کنند.
لزوم بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها و حمایت‌های نهادی
برای ارتقای جایگاه خوشنویسی، طلائیان بر لزوم بازنگری در سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی تأکید کرد. وی نقش وزارت آموزش‌وپرورش را در این زمینه بسیار مهم دانست و اظهار داشت: “در شرایط فعلی، تمرکز بیش از حد بر رشته‌های پزشکی و مهاجرت‌محور، جایگاه هنر را کم‌رنگ کرده است. هنر نه در سیستم آموزشی ما جایگاه مناسبی دارد و نه در خانواده‌ها به عنوان آینده‌ای روشن تلقی می‌شود.” او برای تحول در این زمینه، برنامه‌ریزی بلندمدت و سرمایه‌گذاری در آموزش هنر از مقاطع پایه را ضروری دانست.
این خوشنویس از نهادهایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز خواستار اتخاذ رویکرد حمایتی جدی‌تری شد. وی پرداختن صرف به برگزاری نمایشگاه‌ها و جمع‌آوری هنرمندان در قالب انجمن‌ها را بدون تعریف ساختار اقتصادی روشن برای فعالیت آنها ناکافی دانست. به عقیده طلائیان، تربیت شاگرد بدون چشم‌انداز اقتصادی یا فرهنگی مشخص، نوعی بی‌عدالتی است و خوشنویسان باید با اصول بازار، مدیریت فرهنگی و مبانی فلسفی هنر آشنا شوند.
بازار خوشنویسی نیازمند حمایت‌های عمیق‌تر
طلائیان چالش‌های بسیاری را در بازار کار هنر خوشنویسی فعلی مطرح کرد. او با قدردانی از اقداماتی مانند پیگیری بیمه هنرمندان توسط اداره ارشاد، بر لزوم سیاست‌گذاری‌های حمایتی عمیق‌تر تأکید کرد. “نبود سرمایه‌گذاری، کمبود بودجه، فقدان برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت و همچنین ضعف در آموزش کاربردی هنر” را از مهم‌ترین مشکلاتی دانست که باید برای رفع آنها چاره‌اندیشی شود.
وی در پایان، فرهنگ را “ستون فقرات یک کشور” خواند و بی‌توجهی به آن را لطمه‌ای جدی به هویت ملی دانست. بازسازی جایگاه هنر خوشنویسی را نیازمند همکاری چندین نهاد دانست و افزود: “تنها در سایه مشارکت جمعی، آگاهی فرهنگی و نگاهی نو به هنر می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر برای خوشنویسی در ایران امیدوار بود.”
