نایب‌رئیس اتحادیه لبنیات‌فروشان کرج اعلام کرد که طی دو دهه اخیر، مصرف لبنیات در ایران ۶۰ درصد کاهش یافته است. این افت شدید که از دهه ۱۳۸۰ آغاز شده، ناشی از افزایش بی‌رویه قیمت شیر و هزینه‌های جانبی تولید لبنیات است که به طور مستقیم بر قدرت خرید مردم تأثیر گذاشته است.
افزایش قیمت شیر خام و هزینه‌های تولید
سعید دهقان، نایب‌رئیس اتحادیه لبنیات‌فروشان کرج، به تأثیر مستقیم افزایش قیمت خرید شیر خام از دامداری‌ها بر قیمت تمام شده محصولات اشاره کرد. وی توضیح داد که قیمت شیر خام از ۱۸ هزار تومان به ۲۳ هزار تومان افزایش یافته که نسبت به سال گذشته حدود ۲۶ درصد گران‌تر شده است. او همچنین افزود که در صورت افزایش چربی در شیر خام، حدود ۴۵۰ تومان به قیمت شیر اضافه می‌شود.
دهقان خاطرنشان کرد که صنف لبنیات‌فروشان به عنوان خرده‌فروش، شیر خام را از درب گاوداری با قیمتی بالاتر از کارخانه‌های تولیدکننده، حدود ۲۷ تا ۲۸ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم تهیه می‌کنند. به تبع این افزایش، قیمت سایر فرآورده‌های لبنی نیز تغییر کرده است؛ به عنوان مثال، ماست پرچرب حدود کیلویی ۶۷ هزار تومان و شیر خام با درصد چربی معمول، ۳۸ هزار تومان به فروش می‌رسد. هزینه‌های حمل‌ونقل نیز به این قیمت‌ها اضافه می‌شود.
او به افزایش قیمت حلب پنیر لیقوان و تبریز اشاره کرد که از سه میلیون تومان به شش میلیون تومان رسیده و هر کیلوگرم آن با قیمتی حدود ۵۰۰ تا ۵۷۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. یکی از دلایل افزایش قیمت پنیر لیقوان، افزایش تقاضا و عرضه کم آن است.
چالش‌های فراتر از قیمت شیر: مالیات و زیرساخت‌ها
دهقان تأکید کرد که یکی از دلایل اصلی تغییر قیمت‌ها، افزایش هزینه‌های جانبی و جاری تولیدکنندگان و فروشندگان لبنیات است که شامل مالیات، ظروف مصرفی و بهای آب و برق می‌شود. وی گلایه کرد که در گذشته، تعرفه برق واحدهای تولیدی و تجاری به صورت جداگانه محاسبه می‌شد، اما در حال حاضر بهای برق مصرفی افزایش یافته و این روش محاسبه تغییر کرده است.
این کارشناس صنایع غذایی افزود: “واحدهای تولیدی و تجاری این صنف از برق سه‌فاز استفاده می‌کنند. از طرفی چون شیر و فرآورده‌های آن فسادپذیر است؛ قطع برق هم مزید بر علت شده و باعث ترش شدن شیر و متضرر شدن واحدهای تولیدی و صنفی می‌شود.” این مشکل، علاوه بر افزایش هزینه‌ها، به ضررهای مستقیم تولیدکنندگان نیز منجر می‌شود.
تأثیر بر سلامت جامعه: نیاز به مصرف بیشتر لبنیات
دهقان با بیان اینکه افزایش قیمت‌ها قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد، افزود: “اگر هزینه‌های جانبی دامداری و فروشندگان لبنیات کمتر شود، قطعاً روی قیمت تمام شده و افزایش قدرت خرید مردم تأثیر خواهد داشت.”
وی با اشاره به مطالعات جهانی، مطرح کرد: “کشورهایی مثل فنلاند که مردم آن لبنیات کافی مصرف می‌کنند در دوران کرونا مرگ و میر کمتری داشتند، اما در ایران مصرف لبنیات از سرانه مصرفی در دنیا خیلی پایین‌تر است.” او بار دیگر تأکید کرد که از دهه ۱۳۸۰ تاکنون مصرف لبنیات ۶۰ درصد کاهش داشته است و باید در کشور بیشتر از این مقدار باشد.
دهقان ابراز تأسف کرد که امروزه ذائقه و فرهنگ غذایی مردم بیشتر به سمت مصرف فست‌فودها رفته و برای جبران کمبود ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن، از مکمل‌های دارویی به جای منابع غذایی طبیعی استفاده می‌کنند. او خاطرنشان کرد که کلسیم و ویتامین D به عنوان دو ماده مهم در سلامت بدن به اندازه لازم در شیر و مشتقات آن وجود دارد و چنانچه دسترسی مردم به مصرف شیر بیشتر و راحت‌تر باشد، نیاز به تأمین این دو ماده از راه دارویی و مکمل‌ها نخواهند داشت.
وی همچنین به جنبه‌های تغذیه‌ای شیر اشاره کرد و گفت: “چربی شیر خاصیت ضدسرطانی دارد و این چربی در فرآیند تولید در برخی از صنایع تولید لبنیات جداسازی شده و به جای آن چربی‌های گیاهی استفاده می‌کنند که گرفتگی عروق را افزایش می‌دهد.” او افزود که چون با گرفتن این چربی، شیر و ماست تولیدی ویتامین D طبیعی ندارد، برای غنی‌سازی از ویتامین D استفاده می‌کنند.
این کارشناس صنایع غذایی خاطرنشان کرد: “مصرف شیر و مشتقات آن به صورت طبیعی یک اصل مهم برای سلامت مردم است و با افزایش هزینه‌های جانبی واحدهای تولیدی و قیمت تمام شده، هم کار تولید و هم توانایی خرید برای مردم دشوار خواهد شد.”
با توجه به این کاهش نگران‌کننده در مصرف لبنیات، چه راهکارهایی را می‌توان برای افزایش سرانه مصرف و بهبود سلامت عمومی جامعه پیشنهاد داد؟
