«عثمانی‌ها» در بازار کتاب
ترجمه فارسی کتاب مارک دیوید بئر با عنوان «عثمانی‌ها: خان‌ها، امپراتورها و خلیفه‌ها» اکنون در بازار منتشر شده و دعوتی است برای بازدیدی تازه از امپراتوری‌ای که ردپایش فراتر از مرزهای آسیا و خاورمیانه تا قلب اروپا کشیده شد. این روایت ۵۰۰ صفحه‌ای، که به قلم یاسمین مشرف ایرانی‌زبان درآمده، تصویر رایجِ ساده‌انگارانه غربی از عثمانی را به چالش می‌کشد و خواستار درکی پیچیده‌تر از یک تاریخ چندقومی، چندزبانه و چنددینی می‌شود.
چه چیزی در این بازخوانی متفاوت است
بئر نشان می‌دهد عثمانی‌ها خود را وارث مستقیم سنت‌های بیزانسی و رومی می‌دیدند و ساختار حکومت‌شان محصول پیوندهای متقابل فرهنگی و زبانی بود؛ ترکیب عوامل آسیایی، مغولی، اسلامی و بیزانسی که به‌جای حذف تفاوت‌ها، در بسیاری لحظات به سازوکارهای ادغام و تساهل منجر شد. هم‌زمان، کتاب از دوگانگی قدرت عثمانی هم سخن می‌گوید: از یک سو سیاست‌های تساهل دینی و استفاده منعطف از تغییر مذهب برای یکپارچگی؛ و از سوی دیگر، گرایش‌هایی که در قرن نوزدهم به سمت تمرکزگرایی و سپس به خشونت و پاکسازی قومی گراییدند.
چرا خواندن این کتاب امروز مهم است
این اثر بیش از آنکه تنها تاریخ سیاسی ارائه دهد، به موضوعات هویتی، فرهنگی و توانایی امپراتوری‌ها در «مدیریت تفاوت» می‌پردازد. در جهانی که پرسش‌هایی درباره همزیستی، مهاجرت و مرزبندی‌های قومی و دینی دوباره مطرح شده‌اند، درس‌های تاریخی عثمانی درباره سازوکارهای چندملیتی و پیامدهای شکست آن‌ها در مدیریت تغییر، قابل تأمل‌اند. بازخوانی بئر همچنین نشان می‌دهد چگونه روایت‌های غالب غربی می‌توانند تصویر گروه‌های بزرگ تاریخی را ساده کنند و از ظرافت‌های درونی‌شان غفلت ورزند.
نکات برجسته ترجمه و تولید ایرانیِ اثر
نسخه فارسی با شمارگان نسبتاً محدود و قیمتی در سطح نشر تخصصی منتشر شده است؛ نکته‌ای که اهمیت دسترسی پژوهشگران و کنجکاوان تاریخ را یادآور می‌شود. ترجمه یاسمین مشرف می‌تواند راه ورود خوانندگان فارسی‌زبان به مباحث پیچیده‌تری از تاریخ عثمانی فراهم آورد و پایه‌ای باشد برای نقد و گفت‌وگوی محلی درباره میراث این امپراتوری در مواجهه با مسائل معاصر.
خواندن از کجا آغاز شود
برای مخاطب عام، شروع از بخش‌های توصیفی درباره ساختار فرمانروایی و تعاملات میان‌فرهنگی عثمانی مفید است؛ برای پژوهشگران، فصل‌هایی که به سده‌های پایانی و تحول سیاست‌گذاری‌های هویتی می‌پردازند، محل تأمل بیشتر خواهند بود.
جمع‌بندی: «عثمانی‌ها» اثری است که مرز میان «دیگریِ ساده» و واقعیتی چندوجهی را فرو می‌ریزد و خواننده را به بازاندیشی دعوت می‌کند؛ بازاندیشی‌ای که نه فقط به خاطر پیشینه تاریخی مهم است، بلکه برای فهم راهکارها و لغزش‌های قدرت‌های چندقومی در عصر حاضر نیز درس‌هایی روشن دارد.
About the Author
